درسنامۀ الگوی اسلامی ترک اعتیاد

براساس دروس خارج فقه استاد وکیلی

256 صفحه وزیری

بخشی از مقدمه کتاب:

مسأله اصلی در «الگوی اسلامی ترک اعتیاد» این است که: اگر کسی به استعمال مواد مخدّر عادت کرده و قادر به خلاصی از آن نباشد، چگونه می‌تواند رفتار و عادت خود را ترک نماید؟ آیا در منابع دینی پاسخی برای این سؤال یافت می‌شود؟ آیا می‌توان پاسخ‌های برآمده از منابع دینی را در قالب یک مدل عملیّاتی ارائه نمود؟ آیا می‌توان پاسخ‌های منابع غیردینی را به شکلی عرضه نمود که با آموزه‌های دینی در تعارض نباشد؟

جهت آشنایی بیشتر با اثر حاضر،‌ چند نکته لازم به ذکر است:

1- روشن است که در بسیاری از فروعات بحث «ترک اعتیاد» به‌عنوان یکی از چالش‌های اجتماعی در زندگی جدید، باب علم منسدّ است. از این رو در تحقیق حاضر، در کنار آیات و روایات معتبر، با مراعات جمع قرائن و فضای احتیاط، از ظرفیّت معرفتی عموم روایات و همچنین برخی إشعارات و مقدّمات عقلی نیز استفاده شده است. مطلوبیّت و ضرورت استفاده از این روش، در جلد سوّم از مجموعه «علم دینی، از چیستی تا چگونگی» به تفصیل بیان شده است.

2- دغدغۀ اصلی و مورد تمرکز در طرح حاضر، تبیین مدل راهبردی ترک اعتیاد از نگاه اسلام است. مبانی این مدل راهبردی در «دو درس نخست»، کلیّات آن در «درس سوّم» و تفصیل آن در «دروس پنجم تا هشتم» بیان شده است.

3- علی‌رغم تمرکز مدل حاضر بر سطح راهبردی، ذیل هریک از محورهای کلّی و لایه‌های گوناگون آن، با هدف روشن‌تر شدن راهبردها و زمینه‌سازی برای امتداد آن در عرصه اجراء، برخی راهکارهای عملیاتی خرد نیز از آثار متخصّصان عرصه ترک اعتیاد، ارائه و ابعاد فقهی آن بررسی شده است.

4- همچنین در «درس نهم»، بر اساس محورهای راهبردی مدل‌اسلامی ترک اعتیاد در دروس نخست، دو برنامه اجرایی به صورت گام‌به‌گام نیز ارائه شده است:‌ 1- برنامه مربوط به مسئولین اجرایی و مراکز ترک اعتیاد 2- برنامه قدم‌به‌قدم مربوط به معتاد. این دو برنامه را می‌توان در مقام اجراء و با کمک تجربه‌‌های عینی، به مراحل جزئی‌تری نیز تقسیم نمود.

5- اجرای میدانی طرح حاضر، متوقّف بر همکاری مراکز ترک اعتیاد و حضور افرادی با عنوان «رَه‌نما» (مربّی ترک اعتیاد) است که معتاد را در مسیر ترسیم‌شده یاری نمایند. یکی از ثمرات کشف نگاه راهبردی اسلام به ترک اعتیاد، به‌دست ‌آوردن شرایط مربّیان یا به اصطلاح کتاب، «رَه‌نمایان ترک اعتیاد» است. در «درس دهم»، مباحثی درباره شرائط و الزامات «ره‌نمایان» بیان شده که مکمّل موضوع اصلی طرح می‌باشد.

6- با توجّه به رویکرد آموزشی در اثر حاضر، به ارائه نتایج تحقیق و توضیح اجمالی برخی مباحث فقهی و فنی ضروری اکتفا گردیده و از شرح ساز و کارِ جمع‌آوری ادلۀ شرعی و روش‌شناسی استنباط خودداری شده است. البته در ضمیمه کتاب، گزارشی از مراحل تولید مدل حاضر از منظر «روش تحقیق» تقدیم شده است.

7- در بخش‌های متعدّدی از طرح حاضر، به ضرورت تدوین متون آموزشی متناسب با فضای ذهنی و ادبیات گفتاری معتادان، اشاره شده است. امیدواریم در آینده نزدیک، توفیق تدوین این متون و کتابچه‌های آموزشی نیز حاصل شود.

8- گرچه بسیاری از مبانی، راهبردها و راهکارهای مذکور در اثر حاضر، اختصاص به اعتیاد به «مواد مخدّر» نداشته و در حلّ انواع اعتیاد‌های جدید (مانند اعتیاد به بازی‌های‌ کامپیوتری، اعتیاد به اینترنت، اعتیاد به موبایل، اعتیاد به فیلم، اعتیاد به مسائل جنسی و ...) قابل تطبیق می‌باشد؛ لکن تمرکز این اثر بر روی «اعتیاد به مواد مخدّر» و «روش ترک اعتیاد به مواد مخدّر» است. بر این اساس، مقصود از مواردی که کلمه «اعتیاد» و «معتاد» به صورت مطلق به‌کار رفته است، (بجز درس اوّل که از تعریف کلّی اعتیاد بحث می‌کند)، «اعتیاد به مواد مخدّر» و «معتاد مواد مخدّر» می‌باشد.

9- گرچه این کتاب به زبان فارسی نوشته شده است؛ لکن از آن جایی که یک اثر تخصّصی محسوب می‌شود، نوعاً از ترجمه آیات، روایات و برخی عبارات عربی در آن پرهیز شده است.

10- مخاطبین این کتاب در درجۀ اوّل، طلّاب و دانشجویان محصّل در رشته‌های مربوط به الهیّات یا فارغ‌التحصیلان این رشته‌ها هستند. البته استفاده از محتوای الگوی ارائه‌شده در زمینه روش اسلامی ترک اعتیاد و کمک به معتادان برای پاکی از اعتیاد و رشد شخصیّتی و ترقّی معنوی، برای هر کسی که در این زمینه دارای دغدغه، مطالعه و تجربه باشد، مفید و قابل استفاده خواهد بود.